Alles wat je moet weten over de informele spreektaal in Limburg
Woon je in Limburg, leer je Nederlands, en ben je geïnteresseerd om te leren hoe Limburgers echt praten in informele situaties? Dan ben je hier aan het juiste adres! Op deze pagina leer je meer over het Limburgse accent, typisch Limburgse woordjes en uitdrukkingen, en hoor je enkele fragmenten in Limburgse tussentaal en dialecten!
Natuurlijk zijn er verschillen tussen de verschillende regio’s en steden in Limburg. Maar hier zijn enkele algemene kenmerken:
- Het eerste wat opvalt aan het Limburgse accent, is dat het heel melodieus en muzikaal is. Limburgers gebruiken ook veel langgerekte klanken.
- Een ander typisch kenmerk is een korte “e” die diep in de keel wordt uitgesproken, bijvoorbeeld in woordjes zoals “echt”, “hechter“… (zie filmpje hieronder)
- Een verschil met het accent in de aangrenzende provincies Vlaams-Brabant en Antwerpen, is dat Limburgers de tweeklanken “ij”, “ei” en “ui” echt als tweeklanken uitspreken, met een duidelijk geaccentueerd “j”-geluid. (“kijken”, “huis”, “erbij“) Een gelijkenis met het accent van deze provincies is het typische toevoegen van een doffe “e” tussen sommige medeklinkers, bijvoorbeeld in woordjes zoals werk (“werrek”), melk (“mellek”)…
In het Oosten wordt vaak nog dialect gesproken, ook door jongeren. In deze dialecten hoor je veel invloed van het Duits, bijvoorbeeld het gebruik van de woorden “ich” (ik) en “mich” (me).
In de regio rond Genk heb je dan weer een heel interessant fenomeen: de zogenaamde citétaal. Meer info vind je verder op deze pagina. Maar laten we eerst samen enkele fragmenten beluisteren en enkele typische woordjes en uitdrukkingen leren!
Typisch Limburgse woorden, uitdrukkingen en formuleringen
Tussentaalwoorden
- Hennig: knap, opgewekt, vriendelijk
- Da’s nen hennige! (= dat is een knappe man)
- Da’s een hennig bazeke. (= dat is een knap, opgewekt, lief jongetje)
- Begaaid (Het Vlaams woordenboek » zich begaaien)
- Ge hebt u weer gans begaaid. (= je hebt weer heel veel gemorst op je kleren)
- Vies (jongerentaal) (= erg, heel)
- Da’s vies lekker. (= dat is heel lekker)
- Da’s een vies sjieke auto, jong.
- Sjiek he!? (=Mooi/cool he!?)
- Waggeffe (= wacht even) ⇒ typische t-wegval op einde
- Klommelen (= prutsen, klussen, rommelen, knoeien), zoals in dit artikel:
- Klommelen en klussen gaan hand in hand. Het is onvermijdelijk dat er lijm- en cementresten achterblijven wanneer je klus erop zit.
- Johan is in de kelder aan’t klommelen.
- Fijn: Limburgers gebruiken heel vaak het woordje “fijn” als synoniem van leuk, tof, plezant.
- Jong (how jong, allee jong)
- Als je in Limburg komt, moet je natuurlijk weten wat een vlaai is!
- Gans (= hele, helemaal) => wordt niet enkel in Limburg gebruikt, maar hier wel meer. Zeker de derde voorbeeldzin zou enkel iemand uit Limburg zeggen.
- Ze heeft gans die winkel afgezocht.
- Die was gans kapot.
- Ik heb toen effe een gans grote boot gezien. / Dat was gans ver.
- Enne: Voor veel Limburgers is het woordje ‘enne’ echt heel typisch. Het wordt vaak gebruikt en heeft veel verschillende betekenissen. Zegt je gesprekspartner vragend ‘Enne?’, dan vraagt diegene je hoe het gaat. Het kan ook een uitroep van verbazing zijn of een verzoek om meer uitleg te geven. Best verwarrend voor zo’n klein woordje!
- Enne? Hoe zit dat hier?
- Toen effe: daarnet, zojuist (zoals andere Vlamingen zeggen Limburgers ook vaak “daarjuist”)
- Ik was toen effe in de supermarkt en ik kwam daar een collega tegen.
- Mijne man
- Wat is’t, mijne man? Hebt ge uw tong verloren?
- Wa zijt ge bezig? / Wasgebezig? (= Wat ben je aan het doen?)
Dialectwoorden
- ich / mich / ooch
- Ich weet het, jong.
- Sjiek is mich dat.
- Geeft mich ne kus.
- Ich haaw van ooch.
- Haddich!/Haddoch! Sommige dialectsprekers gebruiken deze formule om “tot ziens” te zeggen. Het betekent “hou je goed!”. Een ander belangrijk dialectwoord is “kallen” (=spreken). Als iemand zegt dat ze “plat kallen”, wil dat zeggen dat ze dialect spreken.
- Pratsj: Dit is een van mijn favoriete Limburgse dialectwoorden, dat vooral in het oosten van de provincie wordt gebruikt. Het is een echte onomatopee, het betekent namelijk: modder, smurrie. Een vriendin vertelde me ook over het woordje “pratsjer” dat zij gebruikt als ze roept tegen andere chauffeurs die niet kunnen rijden.
(= idioot, knoeier) - Get: In het oosten gebruiken ze vaak het woordje “get” in plaats van “iets”. Gek he!
Citétaal
Citétaal is een typisch Limburgs fenomeen met de mijnsteden als belangrijkste centra en de stad Genk als epicentrum. Het is een variëteit van het Nederlands met in de eerste plaats veel invloed van het Italiaans en het Arabisch en daarnaast ook Grieks en Turks. De ‘smeltkroestaal’ zoals er ook soms naar verwezen wordt, is ontstaan door taalvermenging van het Nederlands met de talen van de immigranten die in de Limburgse mijnen kwamen werken en zich daar vestigden in wijken met arbeiderswoningen, de zogeheten cités. De taal die daar ooit ontstond, wordt nu volop gebruikt door jongeren in verschillende Limburgse steden en wijken, ook buiten de mijnwerkersgemeenschappen. Vooral in de regio Genk is het Cités of de Citétaal niet meer weg te denken uit de jongerencultuur: de taal maakt er vies veel stijl. Het bekendste zinnetje in citétaal is “Wa make?” (= Hoe gaat het?)
(Bron: Dialectloket)
Via de volgende links kan je meer lezen over en luisteren naar citétaal uit Genk!
- Luisterfragment
- Meer uitleg over wat citétaal precies is
- Interessant artikel over Genkse hiphop
- Mi jo, wat een sjikke prijzen! Interessant artikel over het gebruik van citétaal in reclame.
Luisterfragmenten
Hieronder vind je verschillende video’s om te oefenen! Sommige sprekers hebben enkel een licht accent, anderen spreken echt dialect.
Interview met Kim Clijsters
Jozef leert rijden
Sorry dat ik te laat ben!
Man over Woord over het Limburgs
Interview met Sam, kandidaat van De Mol
Suotes van Samina, kandidate van De Mol
Maak kennis met de familie Gos!
Interview met Joeri, kandidaat van De Mol
Korte fragmenten van verschillende Limburgse dialecten
Dialect uit Zonhoven (fragment 1)
Dialect van Tongeren
Belle Perez zingt "Ich haaw van och"
Belle Perez werd geboren in Neerpelt (Noord-Limburg). Ze brengt een Limburgse versie van “Ik hou van u” van Stijn Meuris.
Andere interessante en leuke bronnen
Limburgse tussentaal
Op deze pagina van Dialectloket kan je een fragment Limburgse tussentaal beluisteren en lezen.
Woordenboek van de Limburgse dialecten
Op zoek naar (de betekenis van) een dialectwoord? Je vindt het misschien in het digitale woordenboek van de Limburgse Dialecten
Serie: Beau Séjour
Bekijk op Netflix de spannende televisieserie Beau Séjour, over de Limburgse Kato, die haar eigen moord probeert op te lossen.
13 clichés die Limburgers echt niet meer kunnen aanhoren
Lees het grappige artikel op Newsmonkey.
15 dingen die je moet weten voor je met een Limburger begint te daten
Lees hier het artikel op Newsmonkey.
Shlechgaan! 15 dingen die een Limburger zegt als hij te veel gedronken heeft
Lees hier het grappige artikel op Newsmonkey.
Leer meer!
Natuurlijk heeft de informele spreektaal in Limburg ook heel veel gemeenschappelijk met de tussentaal in de rest van Vlaanderen! ✨En om die te ontdekken, zijn er de boeken en e-books van Goesting in Taal!✨
Ontdek alle typische woorden en uitdrukkingen van tussentaal of informeel Belgisch-Nederlands in ons e-book Snapt ge? Typische woorden en uitdrukkingen van het informele Belgisch-Nederlands.